Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού

Το υπουργείο Παιδείας, στα πλαίσια των δράσεων που αφορούν το «κοινωνικό σχολείο» καθιέρωσε την 6^η ημέρα του Μαρτίου κάθε σχολικού έτους, ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού. 
Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού λοιπόν η σημερινή Παρασκευή και οι μαθητές μας κατά τη διάρκεια της πρωινής συγκέντρωσης, ενημερώθηκαν για το φαινόμενο, τις μορφές και τις εκδηλώσεις του, τα χαρακτηριστικά των εμπλεκόμενων μερών του, τις επιπτώσεις του στον ψυχισμό, στην υγεία και στη μετέπειτα ζωή των θυμάτων, καθώς και τρόπους και τακτικές ώστε να το αντιμετωπίσουμε, μέσα από την ομιλία που εκφωνήθηκε από τη δασκάλα κ. Ελένη Σταθοπούλου: 

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;
Ο σχολικός εκφοβισμός χαρακτηρίζεται από τη σκόπιμη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη παρενόχληση κάποιου παιδιού, το οποίο δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού εκδηλώνεται με διάφορες μορφές:
Σωματική Βία: Εκδηλώνεται με χτυπήματα, σπρωξίματα, κλοτσιές, τσιμπιές και στριμώγματα.
Ψυχολογική Βία: Εκφράζεται με διάφορα πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία, διάδοση φημών, εξύβριση, ταπείνωση, εξευτελισμό, ρατσιστικά σχόλια, απειλών ή και τρομοκρατίας.  Περιλαμβάνει επίσης και τον εσκεμμένο αποκλεισμό μαθητών από διάφορες κοινωνικές και σχολικές δραστηριότητες.
Σεξουαλική Παρενόχληση: Χαρακτηρίζεται από υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύμητο άγγιγμα, μέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.
Οικονομική Εκμετάλλευση των παιδιών που εκφοβίζονται με αποτέλεσμα την κλοπή ή φθορά στα προσωπικά αντικείμενά τους.
Ηλεκτρονικός ή Διαδικτυακός Εκφοβισμός (cyber bullying): Ο όρος χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τις διάφορες μορφές ψυχολογικής κακοποίησης οι οποίες συνδέονται με το συμβατικό εκβιασμό, μέσω του διαδικτύου ή παρεμφερή τεχνολογία, με σκοπό τη ζημιά ενός ατόμου ή μιας ομάδας.
Αυτό που διαχωρίζει τον σχολικό εκφοβισμό από το απλό πείραγμα είναι η ένταση, η διάρκεια και η επανάληψη μιας κατάστασης και, κυρίως, η ανισορροπία δύναμης μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών.  Με αλλά λόγια, στον σχολικό εκφοβισμό το παιδί που εκφοβίζει, ο «θύτης», υπερέχει σωματικά από το παιδί που εκφοβίζεται, δηλ το «θύμα».  Αντιθέτως, όταν δυο παιδιά της ίδιας ισχύος έχουν «πιαστεί στα χέρια», αυτό το περιστατικό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως σχολικός εκφοβισμός.  Επίσης, ο μαθητής που εκφοβίζεται μπορεί να είναι συχνά μικρότερης ηλικίας και δεν έχει προκαλέσει τον μαθητή-θύτη.
Τα Χαρακτηριστικά του Θύματος
Το παιδί που εκφοβίζεται είναι σωματικά αδύναμο
Τα παιδιά που είναι κοντύτερα, λεπτότερα ή με λιγότερη μυϊκή δύναμη από τους συνομηλίκους αποτελούν συχνότερα στόχο για εκφοβισμό.
Το παιδί που εκφοβίζεται συνήθως έχει ανασφαλή προσωπικότητα
Τα παιδιά που είναι παθητικά και αγωνιώδη είναι πιθανότερο να είναι θύματα του σχολικού εκφοβισμού.  Τείνουν επίσης να αισθάνονται ανασφάλεια, να έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και να κλαίνε συχνά.  Τα παιδιά που είναι θύματα του σχολικού εκφοβισμού είναι συνήθως πιο ήσυχα και ευαίσθητα από άλλα παιδιά.
Το παιδί που εκφοβίζεται είναι λιγότερο αποδεχτό από συνομηλίκους
Τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού έχουν λιγότερους φίλους από τα παιδιά που δεν εκφοβίζονται.  Είναι λιγότερο αποδεχτά από συνομήλικους, δεν είν\αι καθόλου δημοφιλή και μπορεί να έχουν δεχτεί και την απόρριψη.  Αυτά τα παιδιά είναι συνήθως μόνα στα διαλείμματα.  Αυτή η απόρριψη από τους συνομηλίκους εμφανίζεται πολύ πριν να αρχίσει ο εκφοβισμός.
Το παιδί που εκφοβίζεται διαφέρει με κάποιο τρόπο
Δυστυχώς, τα παιδιά με ειδικές ικανότητες, με προφανή φυσικά ή διανοητικά προβλήματα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν θύματα του σχολικού εκφοβισμού.  Παιδιά με μαθησιακά προβλήματα συχνά αναφέρουν ότι εκφοβίζονται. 
Τα Χαρακτηριστικά του Θύτη 
Το παιδί που εκφοβίζει είναι δημοφιλές
Είναι συνήθως δημοφιλή παιδιά με πολύ καλές κοινωνικές δεξιότητες που προσελκύουν υποστηριχτές, τους οποίους μπορούν εύκολα να χειριστούν.  Η θέση που έχουν μέσα στην ομάδα των συνομηλίκων είναι σημαντική, αφού ενισχύει τη δύναμή τους.
Το παιδί που εκφοβίζει τείνει να είναι πιο επιθετικό
Τα παιδιά που εκφοβίζουν έχουν συχνότερα επιθετικές προθέσεις απέναντι στο κοινωνικό τους περιβάλλον και έχουν πιο θετικές απόψεις για την βία.  Είναι παρορμητικά άτομα, έχουν την ανάγκη να εξουσιάζουν άλλα παιδιά και δεν παρουσιάζουν ενσυναίσθηση για τα θύματά τους.
Επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού είναι ποικίλες, σοβαρές και μακροχρόνιες και αφορούν στα παιδιά που θυματοποιούνται, αλλά και τα παιδιά θύτες, καθώς επίσης και τα παιδιά παρατηρητές.  Η τελευταία κατηγορία αναφέρεται στους μαθητές οι οποίοι παραμένουν αμέτοχοι χωρίς να υποστηρίζουν ή να προστατεύουν μία από τις δύο πλευρές.  Συνήθως αισθάνονται άβολα και αναποφάσιστοι σχετικά με το ποιος είναι ο υπεύθυνος ή αν το θύμα άξιζε της συγκεκριμένης αντιμετώπισης ή όχι. 
Τα παιδιά που εκφοβίζονται (θύματα)

• Έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη και άγχος, ενώ μπορεί να εξακολουθήσουν να υπάρχουν μέχρι την ενηλικίωση συμπτώματα όπως:
  • αυξημένο αίσθημα θλίψης και μοναξιάς
  • αλλαγές στον ύπνο και στις διατροφικές συνήθειες
  • απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες
• Έχουν συχνά τάσεις αυτοκτονίας που μπορεί να συνεχίσουν και μέχρι την ενηλικίωση
• Είναι πιο πιθανόν να παρουσιάσουν σωματικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν πονοκέφαλους, ημικρανίες, δερματικά προβλήματα (π,χ. έκζεμα ή ψωρίαση), έλκος, τρέμουλο, αυξημένους παλμούς, κρίσεις πανικού κ.ά.
• Σχετική έρευνα έδειξε ότι τα θύματα σχολικού εκφοβισμού ?δημοτικής ηλικίας? είχαν τις διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα στην εφηβεία
• Είναι πιο πιθανό να παραπονιούνται για την υγεία τους
• Μείωση της σχολικής απόδοσης και παρουσίας στο σχολείο, όπως και αυξημένες πιθανότητες να παρατήσουν εντελώς το σχολείο
• Έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιδράσουν με εξαιρετικά βίαιο τρόπο.  Σε 12 από τα 15 περιστατικά στη δεκαετία του 1990, όπου μαθητές έριξαν πυρά στο σχολείο τους, οι σκοπευτές ήταν θύματα σχολικού εκφοβισμού

 Τα παιδιά που εκφοβίζουν (θύτες)

• Έχουν αυξημένες πιθανότητες κατάχρησης αλκοόλ και ναρκωτικών κατά την περίοδο της εφηβείας, καθώς και ως ενήλικες
• Είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε καυγάδες, σε βανδαλισμούς και να παρατήσουν το σχολείο
• Είναι πιο πιθανό να ασκήσουν πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα
• Είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα με τον νόμο όταν ενηλικιωθούν.  Σε μία μελέτη, 60% των αγοριών που εκφόβιζαν στο Γυμνάσιο είχαν είδη προβλήματα με τον νόμο πριν συμπληρώσουν τα 24 έτη.  Επίσης αυτά τα άτομα, όταν ενηλικιωθούν, είναι πιο πιθανόν να ασκούν βία στους συντρόφους τους και στα παιδιά τους και αδυνατούν να κρατήσουν τις φιλικές τους σχέσει

Τα παιδιά παρατηρητές

• Έχουν αυξημένες πιθανότητες να καπνίζουν και να κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών
• Έχουν αυξημένα προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων της κατάθλιψης και του άγχους
• Είναι πιο πιθανόν να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο

Συνοψίζοντας, λοιπόν, και λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα του θέματος κάνουμε ξεκάθαρο ότι: Τα παρακάτω είναι σχολική βία και ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ:

• Χτυπήματα, κλωτσιές, σπρωξίματα, πρόκληση πόνου και τραυματισμού.
• Δεν κρύβουμε, δεν πετάμε, δε λερώνουμε, δεν κλέβουμε τα πράγματα των συμμαθητών μας.
• Δε βρίζουμε, δεν ειρωνευόμαστε, δε γράφουμε άσχημα σχόλια για συμμαθητές μας.
• Δεν απειλούμε ότι θα κάνουμε κακό αν μας αποκαλύψουν.
• Δεν αγγίζουμε με δυσάρεστο τρόπο.
• Δεν απειλούμε με μηνύματα στο κινητό ή στο διαδίκτυο.
• Δε βγάζουμε και δε δημοσιοποιούμε φωτογραφίες ή βίντεο άλλων.
• Δεν κοροϊδεύουμε κάποιον για το χρώμα, την καταγωγή, την εμφάνιση, το ντύσιμο ή το διάβασμα.

Αν δεις να φέρονται άσχημα σε ένα άλλο παιδί, μη γελάσεις και μη μείνεις αδιάφορος. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΘΩΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ!  Πάρε το μέρος του παιδιού που του κάνουν κακό, έτσι ώστε να απομονωθεί ο εκφοβιστής.  Αν σου έχει συμβεί κάτι από τα παραπάνω, μίλησε γι? αυτά σε κάποιον μεγάλο.  ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ «ΚΑΡΦΩΜΑ» ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙΣ, ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΟΥ!
Παιδιά, να θυμάστε πάντα ότι η βία φέρνει βία. Οι διαφορές που μπορεί να έχετε μεταξύ σας λύνονται καλύτερα με ομαλή συζήτηση μέσα σε φιλικό κλίμα. 
Στο τέλος της ομιλίας οι μαθητές όλων των τάξεων ένωσαν τα χέρια τους και μαζί με τους δασκάλους τους φώναξαν όσο πιο δυνατά μπορούσαν, το σύνθημα της μέρας:

"ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ! ΝΑΙ ΣΤΗ ΦΙΛΙΑ!"

Ο ενθουσιασμός ήταν μεγάλος και οι μαθητές μέσα από αυτό τον απλό βιωματικό τρόπο κατανόησαν τη σπουδαιότητα της φιλίας στη σχολική ζωή τους και στην επίλυση των διαφορών τους.

Από τις υπεύθυνες για την πρόληψη του φαινομένου της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο μας,
Ελένη Σταθοπούλου (δασκάλα)
Ιωάννα Καρατζίνα (εκπαιδευτικός Αγγλικής Γλώσσας)